Kilimo Endelevu cha Chai Njombe: Mfano Hai wa Utunzaji wa Mazingira Tanzania

Mandhari ya Mashamba ya Chai mkoani Njombe, yakiwa yamepangwa kwa ustadi wa kilimo cha mistari kinacholinda udongo, kuhifadhi maji, na kuenzi mazingira kwa ujumla – mfano bora wa kilimo endelevu cha kijani Tanzania

Mkoa wa Njombe, ulioko Nyanda za Juu Kusini mwa Tanzania, umejipambanua kama kitovu cha uzalishaji wa chai kwa viwango vya kitaifa na kimataifa. Kilimo cha chai katika mkoa huu si tu chanzo cha mapato na ajira kwa maelfu ya wakazi, bali pia ni mfano bora wa utunzaji wa mazingira kupitia kilimo endelevu.

 1. Kilimo Cha Mseto na Upandaji Mstari

Picha inaonesha mashamba yaliyopangwa kwa mistari sahihi, jambo ambalo husaidia:

• Kuzuia mmomonyoko wa udongo kwenye maeneo ya mwinuko.

• Kuruhusu mifereji ya maji ya mvua kupita bila kuharibu udongo.

• Kuongeza nafasi ya kupandikiza miti kinga pembeni mwa mashamba, hivyo kulinda bioanuwai ya eneo hilo.

Utunzaji wa Vyanzo vya Maji

Mashamba mengi ya chai Njombe yameanzisha:

• Buffer zones kwenye maeneo ya mito na chemchemi.

• Utumiaji wa mbinu zisizo sumu kali za udhibiti wa magonjwa, hivyo kulinda ubora wa maji yanayotiririka kutoka mashambani kwenda kwenye vyanzo vya maji.

Uhifadhi wa Uoto Asilia

Kwa kushirikiana na mashirika ya mazingira, wakulima wa chai Njombe:

• Wanapanda miti ya kivuli mashambani, hususan aina zisizoharibu rutuba.

• Wanazuia ukataji wa misitu ya asili kwa ajili ya upanuzi holela wa mashamba.

Ushirikiano wa Jamii na Mafunzo ya Mazingira

Mashamba haya mengi ni sehemu ya mifumo ya ushirika, ambayo inawekeza kwenye:

• Mafunzo ya wakulima juu ya kilimo hai.

• Kampeni za upandaji miti mashuleni na kwenye maeneo ya mashamba.

• Usimamizi wa taka za mashambani kwa njia rafiki kwa mazingira.

SGR ya Umeme Tanzania: Reli ya Kisasa Inayolinda Mazingira kwa Maendeleo Endelevu

Reli ya Kisasa ya Kimataifa (SGR) Inayolinda Mazingira kwa Maendeleo Endelevu Nchini Tanzania

Katika karne ya 21, changamoto kubwa ya maendeleo ni jinsi ya kuendeleza miundombinu mikubwa bila kuharibu mazingira. Tanzania imechukua hatua ya kihistoria kwa kujenga Reli ya Kisasa ya Umeme ya Standard Gauge Railway (SGR) – mradi mkubwa wa usafiri unaotumia teknolojia rafiki kwa mazingira, unaounganisha Dar es Salaam na mikoa ya ndani hadi nchi jirani.

SGR ni zaidi ya reli; ni ishara ya mageuzi ya kimazingira, kiuchumi na kijamii ambayo Tanzania inaongoza katika Afrika Mashariki.

SGR na Utunzaji wa Mazingira: Mabadiliko Halisi ya Kijani

Tofauti na mfumo wa reli wa zamani na magari ya barabarani yanayotumia mafuta mengi, SGR ya umeme imejengwa kwa msingi wa nishati safi na teknolojia ya kisasa. Hii ina athari chanya kubwa kwa mazingira, zikiwemo:

✅ 1. Kupunguza Uchafuzi wa Hewa

SGR hutumia umeme badala ya dizeli, hatua ambayo hupunguza uzalishaji wa hewa ukaa (CO₂) na moshi unaochafua anga. Hii:

• Hupunguza athari za mabadiliko ya tabianchi.

• Huchangia Tanzania kutimiza malengo ya kimataifa ya Paris Agreement.

✅ 2. Ufanisi wa Nishati

Treni za umeme hutumia nishati kwa ufanisi zaidi kuliko magari au malori ya mizigo. Kwa wastani:

• Treni ya SGR inaweza kubeba mzigo sawa na malori 500 kwa wakati mmoja, huku ikitumia nishati kidogo zaidi.

✅ 3. Kupunguza Uharibifu wa Barabara

Kwa kupunguza idadi ya malori mazito barabarani, SGR inapunguza mmomonyoko wa barabara, matumizi ya lami, na gharama za matengenezo. Hili husaidia pia:

• Kuzuia uchafuzi unaotokana na kemikali za tairi na mafuta.

• Kuhifadhi mazingira ya vijijini ambako barabara nyingi hupita.

✅ 4. Ujenzi Rafiki kwa Mazingira

Mradi wa SGR umeambatana na:

• Tathmini ya kina ya athari kwa mazingira (EIA) chini ya usimamizi wa NEMC.

• Ujenzi wa madaraja, vivuko vya wanyama na mifereji ya maji ili kutovuruga mfumo wa ikolojia.

• Upandaji miti na kurekebisha maeneo yaliyoathiriwa wakati wa ujenzi.
  

Faida za Mazingira kwa Jamii

SGR si tu mradi wa kitaifa, bali ni jukwaa la kuendeleza maarifa ya mazingira kwa jamii:

• Ajira za kijani kwa vijana katika maeneo ya usafiri, uhifadhi wa mazingira na teknolojia ya nishati safi.

• Elimu kwa jamii kuhusu umuhimu wa kuhifadhi mazingira yanayozunguka reli.

• Maendeleo ya miundombinu ya maji na umeme katika maeneo ya pembezoni mwa reli.

NEMC YATAHADHARISHA KELELE CHAFUZI NA MITETEMO MAONESHO YA SABASABA

Baraza la Taifa la Hifadhi na Usimamizi wa Mazingira (NEMC) limewataka wadau wa maonesho ya 49 ya kibiashara (sabasaba) kwa mwaka huu kudhibiti kelele chafuzi au sauti zinazozidi viwango na mitetemo kwenye mabanda  wakati wa maonesho.

Kauli hiyo imetolewa Juni 26,2025 na Bw. Haji Kiselu, Mhandisi mwandamizi kutoka NEMC, kwenye semina ya awali ya maonesho, wakati wa wasilisho la athari za kelele chafuzi na mitetemo kwa wadau washiriki wa maonesho ya msimu wa sabasaba kwa mwaka 2025, yenye kauli mbiu isemayo " Maonesho ya 49 ya  biashara ya Kimataifa, fahari ya Tanzania " yanayotarajiwa kuanza tarehe 28 Julai mwaka huu.

Amesema kelele chafuzi zinamadhara mengi yakiwemo kupoteza uwezo wa kusikia, kuharibu mahusiano ya jamii, kukosa kupumzika, kusababisha ajali na kwa kinamama kuweza kuharibika kwa mimba.

Naye Mkuu wa Mkoa wa Dar es Salaam Mh. Albert Chalamila alipokuwa akihutubia aliwataka wadau hao kuzingatia biashara zinazosimamia na kuhifadhi mazingira kwani ndio msingi wa maendeleo endelevu ya uchumi wa kati hasa ikizingatiwa ndio agenda kubwa ya Rais wa Jamhuri ya Muungano wa Tanzania Mhe. Dkt. Samia Suluhu Hassan ya kuhifadhi na kusimamia mazingira nchini.

Awali akijibu swali lihusulo kelele nyakati za maonesho, Mkurugenzi Mkuu wa TanTrade Bi. Latifa Mohamed Khamis amesema kwa kushirikiana na NEMC  watahakikisha masuala ya kelele chafuzi na mitetemo yanadhibitiwa ili kuleta tija na maana halisi ya fahari ya watanzania katika maonesho hayo ya 49 ya kibiashara maarufu kwa jina la sabasaba

    Mkurugenzi Mkuu wa TanTrade Bi. Latifa Mohamed Khamis akihutubia.

Mkuu wa Mkoa wa Dar es Salaam Mh. Albert Chalamila alipokuwa akihutubia

 

Ikulu Mpya ya Tanzania – Kielelezo cha Maendeleo na Utunzaji wa Mazingira Jijini Dodoma

Ikulu mpya ya Tanzania iliyoko katika Kata ya Chamwino Ikulu, Wilaya ya Chamwino, takribani kilomita 20 kutoka katikati ya Jiji la Dodoma.

Katika ardhi tambarare ya Kanda ya Kati ya Tanzania, ambako milima ya mbali hugusa anga la buluu, ndipo ilipojengwa Ikulu mpya ya Tanzania, iliyoko Chamwino, Dodoma. Hii ni hatua muhimu ya kitaifa iliyotekelezwa kwa azma ya kuimarisha mabadiliko ya makao makuu ya Serikali kutoka Dar es Salaam hadi Dodoma. Zaidi ya kuwa jengo la kisasa lenye mvuto wa kifalme, Ikulu hii ni mfano wa maendeleo yanayozingatia hifadhi ya mazingira.

Mahali Ilipo

Ikulu mpya iko katika Kata ya Chamwino Ikulu, Wilaya ya Chamwino, takribani kilomita 20 kutoka katikati ya Jiji la Dodoma. Imejengwa kwenye eneo tulivu lenye nafasi kubwa, hali inayotoa fursa ya kupangilia vizuri ujenzi bila kuharibu mfumo wa mazingira wa asili.

Ikulu Chamwino: Maendeleo Yaliyo Rafiki kwa Mazingira

Ujenzi wa Ikulu mpya haukuwa wa kawaida – ulizingatia falsafa ya "Green Development" (Maendeleo Endelevu), ambayo inalenga kuchanganya teknolojia, uzuri wa usanifu, na hifadhi ya mazingira kwa pamoja. Mambo muhimu ya kimazingira yaliyozingatiwa ni:

✅ 1. Uhifadhi wa Mandhari Asilia

• Eneo la ujenzi liliandaliwa kwa kuhifadhi sehemu kubwa ya ardhi ya asili, bila kubomoa kabisa mandhari ya kijani.

• Sehemu za nje zimepandwa nyasi na miti ya kienyeji, ili kulinda udongo na kupunguza joto.

✅ 2. Matumizi ya Teknolojia Rafiki kwa Mazingira

• Mifumo ya usambazaji wa maji taka na mvua imejengwa kwa viwango vya kimataifa ili kuzuia uchafuzi wa ardhi na maji ya chini.

• Taa za nje ni za nishati ya jua (solar powered) – hatua ya kupunguza matumizi ya nishati kutoka vyanzo visivyo endelevu.

✅ 3. Mikakati ya Kijani ya Ujenzi

• Ujenzi ulizingatia vifaa vinavyohifadhi nishati kama kuta nene zenye kupunguza matumizi ya viyoyozi.

• Ujenzi wa barabara na njia ndani ya Ikulu ulifanyika kwa kuhifadhi maeneo ya kijani katikati, badala ya kuyalazimisha kufunikwa kwa lami au saruji yote.
  
  

Faida za Mazingira ya Ikulu Chamwino kwa Taifa

• Mfano wa majengo ya serikali yanayoheshimu mazingira, na kuonyesha kuwa maendeleo hayawezi kuwa kisingizio cha uharibifu wa asili.

• Eneo la kijani linasaidia kupunguza joto katika mkoa wa Dodoma ambao unajulikana kwa ukame.

• Ni mafunzo kwa taasisi nyingine, kuwa ujenzi wa miundombinu mikubwa unaweza kufanyika kwa kuzingatia misingi ya mazingira.

Himizo kwa Miradi Mingine

Ikulu hii mpya inapaswa kuwa kielelezo kwa mikoa yote ya Tanzania, kwamba:

• Miradi yote ya kitaifa na binafsi lazima izingatie Tathmini ya Athari kwa Mazingira (EIA).

• Mipango ya kijiji, miji na taasisi ijikite katika mipango jumuishi ya mazingira, ardhi na nishati.

• Mamlaka kama NEMC zishirikishwe mapema kuhakikisha kuwa hakuna uharibifu wa vyanzo vya maji, misitu, au uoto wa asili.

Utunzaji wa Mazingira Katika Migodi ya Makaa ya Mawe Ruvuma – NEMC Yasimamia kwa Ukaribu

Namna ya Uchimbaji wa Makaa ya Mawe Katika Migodi iliyopo Mkoa wa Ruvuma

Tanzania ni miongoni mwa nchi zenye hazina kubwa ya makaa ya mawe, hasa katika mikoa ya Ruvuma, Njombe, Mbeya na Songwe. Makaa haya yana mchango mkubwa katika uzalishaji wa nishati na kuchochea ukuaji wa viwanda na biashara. Hata hivyo, shughuli za uchimbaji wa makaa ya mawe zinaweza kuwa na athari kubwa kwa mazingira endapo hazitasimamiwa kwa uangalifu na kwa kuzingatia kanuni za kimazingira.

Kwa kutambua hilo, Serikali kupitia Baraza la Taifa la Hifadhi na Usimamizi wa Mazingira (NEMC) imeweka mifumo madhubuti ya kuhakikisha kwamba maendeleo ya sekta ya madini yanaendana na hifadhi ya mazingira.

Majukumu ya NEMC Katika Sekta ya Uchimbaji Madini

1. Tathmini ya Athari kwa Mazingira (EIA)

Kabla ya mradi wowote wa uchimbaji wa makaa ya mawe kuanza, wamiliki wa miradi hulazimika kuandaa na kuwasilisha Tathmini ya Athari kwa Mazingira (EIA) kwa NEMC. Tathmini hii huonyesha:

• Athari zinazotarajiwa kwa mazingira, jamii na afya.

• Mikakati ya kupunguza au kuzuia athari hizo.

• Mpango wa ufuatiliaji na urejeshaji wa mazingira baada ya uchimbaji.

2. Utoaji wa Vyeti vya Mazingira

Mradi hauruhusiwi kuanza bila kupata Cheti cha Mazingira kutoka NEMC, ambacho hudumu kwa muda maalum na huhitaji upyaishaji kulingana na matokeo ya ufuatiliaji.

3. Ufuatiliaji na Ukaguzi wa Mara kwa Mara

NEMC hufanya ukaguzi wa miradi ya uchimbaji ili kuhakikisha kuwa masharti ya Cheti cha Mazingira yanatekelezwa ipasavyo. Ukaguzi huu unajumuisha:

• Udhibiti wa vumbi na kelele.

• Hifadhi ya vyanzo vya maji na uoto wa asili.

• Usalama wa wafanyakazi na jamii jirani.

• Namna ya kushughulikia mabaki ya kemikali au mashapo.

4. Urejeshaji wa Mazingira (Site Rehabilitation)

Moja ya masharti muhimu ni kwamba baada ya uchimbaji kukamilika, maeneo yote yaliyoharibiwa lazima yarejeshwe katika hali salama na endelevu. NEMC husisitiza kuwa:

• Mashimo yazibwe ipasavyo.

• Udongo urekebishwe na miti ipandwe upya.

• Maeneo yaliyoathirika yaweze kutumika kwa kilimo, malisho, au uhifadhi wa maliasili.
  
  
  

Athari za Uchimbaji Usiodhibitiwa

Iwapo hatua za kimazingira hazitachukuliwa, uchimbaji wa makaa ya mawe unaweza kusababisha:

• Mmomonyoko wa udongo na maporomoko.

• Uchafuzi wa maji ya ardhini.

• Kuenea kwa magonjwa ya njia ya hewa kutokana na vumbi.

• Kupotea kwa uoto na makazi ya viumbe hai.
  
  

Maendeleo Yenye Uwiano wa Kijani

Lengo la NEMC si kuzuia uwekezaji, bali ni kusaidia shughuli za kiuchumi kufanyika kwa njia endelevu, inayoheshimu na kulinda mazingira kwa faida ya kizazi cha sasa na vijavyo. Ushirikiano kati ya wachimbaji, jamii, serikali za mitaa, na taasisi kama NEMC ni muhimu kwa mafanikio ya malengo haya.

Uzuri wa Chunya Road View Point – Mbeya-Chunya Road: Mfano wa Maendeleo Yanayolinda Mazingira

Mandhari ya Chunya Road View Point, moja ya maeneo ya juu zaidi kwenye barabara kuu zote za Tanzania, ni ushuhuda wa uzuri wa asili unaokutana na maendeleo ya kisasa.

Katika mwinuko wa kuvutia wa Nyanda za Juu Kusini mwa Tanzania, barabara ya Mbeya–Chunya inapita katikati ya milima na mabonde ya kijani, ikiwakilisha moja ya njia za barabara za kitaifa zenye mandhari maridadi zaidi nchini. Picha ya mandhari ya Chunya Road View Point, moja ya maeneo ya juu zaidi kwenye barabara kuu zote za Tanzania, ni ushuhuda wa uzuri wa asili unaokutana na maendeleo ya kisasa.

Mwonekano wa barabara kuelekea Chunya View Point - Mazingira ni Uhai

Chunya Road View Point – Mlango wa Maajabu ya Asili

Eneo hili ni zaidi ya sehemu ya kupumzika kwa wasafiri; ni dirisha la kutazama mandhari ya kuvutia, milima iliyofunikwa na misitu ya asili, mabonde makubwa yaliyojaa kijani kibichi wakati wa mvua, na anga safi lisilo na ukungu wa mijini. Kutoka juu ya barabara, unaweza kuona mandhari ya mbali ya Rukwa, Songwe na hata sehemu za Zambia, hali inayoifanya sehemu hii kuwa kivutio cha kipekee cha utalii wa ndani.

Utunzaji wa Mazingira Katika Eneo la Chunya Road View Point

Ujenzi wa barabara katika maeneo yenye milima mikali kama haya unaweza kuwa na athari kubwa kwa mazingira kama hautafanyika kwa umakini. Hata hivyo, barabara ya Mbeya–Chunya imejengwa kwa kuzingatia mbinu rafiki kwa mazingira. Mambo muhimu yaliyotekelezwa ni pamoja na:

• Ujenzi wa mifereji ya kisasa ya maji ya mvua ili kuzuia mmomonyoko wa udongo kwenye mteremko mikali.

• Kutunza uoto wa asili pembezoni mwa barabara ili kudhibiti joto, kuzuia mmomonyoko na kuhifadhi makazi ya viumbe hai.

• Matumizi ya mawe na kuta za kujikinga na maporomoko, badala ya vifaa vinavyoharibu mazingira.

• Elimu kwa jamii za jirani kuhusu thamani ya hifadhi ya mazingira ya milimani na namna ya kushiriki katika utunzaji wake.

Mbeya–Chunya – Barabara ya Maendeleo Yenye Akili ya Kijani

Barabara ya Mbeya–Chunya, hususan katika eneo la Chunya Road View Point, si tu njia ya usafiri bali ni daraja kati ya maendeleo ya miundombinu na uhifadhi wa mazingira ya asili. Ni mfano wa wazi kwamba Tanzania inaweza kujenga barabara za kisasa huku ikihifadhi utajiri wa asili, mandhari, na maisha ya viumbe hai.

Ni wajibu wetu sote – kama wasafiri, wananchi, serikali na wawekezaji – kuhakikisha kuwa maeneo kama haya yanatunzwa, yanathaminiwa na yanatangazwa kwa manufaa ya kizazi cha sasa na kijacho.

Uwanja wa Ndege wa Kimataifa wa Msalato – Mlango Mpya wa Anga na Mfano wa Uendelevu wa Mazingira

Msalato International Airport (Uwanja wa Ndege wa Kimataifa wa Msalato)

Uwanja wa Ndege wa Kimataifa wa Msalato, uliopo nje kidogo ya Jiji la Dodoma, ni moja ya miradi mikubwa ya kimkakati inayotekelezwa na Serikali ya Jamhuri ya Muungano wa Tanzania kwa lengo la kukuza miundombinu ya usafiri wa anga, kukuza uchumi na kuimarisha usafirishaji wa watu na bidhaa kwa haraka na ufanisi. Mbali na umuhimu wake wa kiuchumi, uwanja huu umejengwa kwa kuzingatia viwango vya juu vya utunzaji wa mazingira na uendelevu wa ikolojia ya eneo.

Utunzaji wa Mazingira: Msalato Kama Mfano wa Kijani

Tangu hatua za awali za ujenzi wake, mradi wa Msalato umeweka mbele kanuni za kimazingira ili kuhakikisha kuwa maendeleo haya makubwa hayana athari hasi kwa mazingira ya asili. Mambo muhimu yaliyotekelezwa ni pamoja na:

• Uchambuzi wa Athari kwa Mazingira (EIA) uliofanyika kwa kina kabla ya kuanza kwa mradi ili kulinda makazi ya asili, vyanzo vya maji, na mfumo wa ikolojia wa Dodoma.

• Uhifadhi wa vichaka na mimea ya asili pembezoni mwa eneo la uwanja, kwa kuacha buffer zones zisizoguswa.

• Upandaji wa miti na uboreshaji wa udongo baada ya ujenzi wa njia za kurukia na sehemu za maegesho.

• Udhibiti wa vumbi na taka za ujenzi kwa kutumia teknolojia rafiki kwa mazingira kama mifumo ya kunyonya chembechembe hatarishi.

• Matumizi ya taa za kisasa za LED zenye matumizi madogo ya nishati na zisizotoa joto kali au mionzi hatarishi kwa mazingira.

Hatua hizi zimeufanya Uwanja wa Msalato kuwa mfano wa maendeleo ya kisasa yanayokwenda sambamba na uhifadhi wa mazingira ya asili.

Mwonekano wa uwanja wa Ndege wa Kimataifa wa Msalato

Uwanja wa Kisasa Kwa Ndege Zote – Hakuna Kizuizi cha Teknolojia

Uwanja wa Msalato umejengwa kwa kuzingatia viwango vya Shirika la Usafiri wa Anga la Kimataifa (ICAO) na unaweza kuhudumia ndege za aina yoyote, kuanzia ndege ndogo za mizigo hadi ndege kubwa za kimataifa kama:

• Boeing 777

• Boeing 787 Dreamliner

• Airbus A350

• Airbus A380 (pale miundombinu ya ziada itakapokamilika)

Barabara ya kurukia (runway) ina urefu unaozidi mita 3,600, na upana unaoruhusu ndege kubwa kuruka na kutua kwa usalama hata katika hali ya dharura. Vilevile, njia za teksi (taxiways), sehemu za maegesho (aprons), na mifumo ya uongozaji ndege vimejengwa kwa teknolojia ya kisasa ya kuhimili mizigo mikubwa na shughuli nyingi za anga.